Tại sao Châu Phi nghèo – Nghịch lý của một châu lục giàu tài nguyên

Sự nghèo đói đã và đang “bám riết” lấy Châu Phi khiến cho châu lục này rơi vào một nghịch lý “giàu” mà vẫn “nghèo”. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu lý do tại sao Châu Phi nghèo đói như vậy? Hy vọng với những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu hơn về bức tranh các châu lục trên thế giới cũng như có thể làm tốt một số câu hỏi liên quan đến vấn đề này trong môn Địa lý.

Giới thiệu sơ lược về Châu Phi

Châu Phi là phần lục địa lớn nhất trong 3 phần đang nổi trên mặt nước ở phía Nam của địa cầu. Châu Phi có diện tích rộng lớn khoảng hơn 30,2 triệu km2 tính cả các đảo và nằm giữa chí tuyến Bắc và chí tuyến Nam.

• Vị trí:

Châu Phi bị ngăn cách với châu Âu bởi biển Địa Trung Hải, và nối liền với châu Á bởi 1 dải đất rất nhỏ eo đất Suez rộng khoảng 130km (nổi tiếng với kênh đào Suez). Châu Phi có tọa độ địa lý từ vĩ độ 37o21’ Bắc đến vĩ độ 34o51’15 Nam với đường bờ biển dài 26.000km.

• Khí hậu của Châu Phi:

Vị trí địa lý này có nhiều ảnh hưởng đến điều kiện tự nhiên và khí hậu cũng như tác động đến tình hình kinh tế xã hội của châu lục. Châu Phi có khí hậu nóng quanh năm (trung bình trên 20 độ C). Lượng mưa tại đây khá ít, thậm chí có nhiều nơi rất hiếm khi có mưa, càng gần về 2 chí tuyến, mưa lại càng giảm. Chính vì thế nên trên bề mặt của Châu Phi đã hình thành các vùng sa mạc, bán hoang mạc lớn, lan rộng ra đến sát biển.

• Địa hình Châu Phi

Có thể coi toàn bộ lục địa Châu Phi là một khối cao nguyên khổng lồ với độ cao trung bình là 750m so với mực nước biển. Địa hình Châu Phi chủ yếu là các sơn nguyên xen lẫn các bồn địa thấp, ít núi cao và đồng bằng thấp. Phần phía đông được nâng lên khiến cho nền đá bị nứt vỡ tạo thành các thung lũng sâu, các hồ hẹp và dài.

• Môi trường tự nhiên tại Châu Phi

Môi trường tự nhiên của Châu Phi đối xứng qua Xích đạo với các môi trường chủ yếu gồm: 1 môi trường xích đạo ẩm (rừng rậm), 2 môi trường nhiệt đới (rừng thưa và xavan bụi), 2 môi trường hoang mạc (các sa mạc và bán hoang mạc), 2 môi trường địa trung hải ở cực bắc và Cực Nam (rừng cây bụi lá cứng).

Lý giải những nguyên nhân tại sao Châu Phi nghèo đói 

Trong lịch sử, hầu hết các quốc gia phải đối mặt với vấn đề nghèo đói hoặc sống trong cảnh này. Sự “giàu có” chỉ xuất hiện khi được thỏa mãn khi hạ tầng giao thông, cơ sở vật chất phát triển, an ninh ổn định, các ngành sản xuất có quy mô lớn. Những điều kiện này giúp cho kinh tế có thể phát triển, tích lũy được nhiều của cải vật chất.

Châu Phi được coi là quốc gia giàu tài nguyên với trữ lượng của các loại khoáng sản, kim loại quý là rất lớn. nhưng tại sao Châu Phi lại nghèo? Các nhà nghiên cứu, chuyên gia đã phân tích một số nguyên nhân dưới đây:

Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt – tại sao Châu Phi nghèo

Khi nhắc đến Châu Phi, chúng ta thường nghĩ ngay đến những người da đen và các sa mạc. Mặc dù không phải 100% địa hình Châu Phi là sa mạc nhưng chính khí hậu khắc nghiệt đã khiến cho kinh tế cả châu lục bị đình trệ.

Nơi này rất ít đồng bằng, đồng bằng nhỏ với khí hậu khô hạn, ít mưa thậm chí nhiều nơi trong năm không có mưa khiến cho tình trạng hoang hóa ngày càng tăng. Do đó, nền nông nghiệp kém phát triển, không có điều kiện canh tác dẫn đến tình trạng thiếu lương thực, thực phẩm, nước sạch xảy ra hầu hết ở tất cả mọi nơi.

Tại sao Châu Phi nghèo? – Không thể bỏ qua địa hình chủ yếu là các cao nguyên, bồn địa và sa mạc gây khó khăn cho giao thông. Mà một trong các yếu tố để phát triển kinh tế đó chính là có hệ thống giao thông tốt. Do giao thông yếu kém nên sự giao lưu kinh tế – xã hội của các nước trong Châu Phi bị ảnh hưởng rất lớn.

>> Xem thêm:

Top 10 đất nước nghèo nhất thế giới hiện nay (cập nhật năm 2021)

Xếp hạng 10 đất nước giàu nhất thế giới hiện nay (năm 2021)

Xét về điều kiện kinh tế – xã hội – tại sao Châu Phi nghèo?

Gia tăng dân số quá nhanh

Chính sự gia tăng dân số nhanh chóng đã kéo nền kinh tế của các quốc gia Châu Phi xuống dốc nhanh chóng. Theo các nghiên cứu thì lượng người nghèo của châu lục này tăng từ 278 triệu người lên 413 triệu và các nỗ lực giảm đói nghèo của Liên Hiệp Quốc có nguy cơ bị “phá sản” ở nơi này. 

Châu Phi hiện nay có gần 1,4 tỷ người với tỷ lệ gia tăng dân số cao đều. Châu lục đang đứng thứ 2 về dân số trên Thế giới này chỉ có khoảng 56% trong độ tuổi lao động còn lại chủ yếu là trẻ em. Do đó, 1 người trưởng thành trong độ tuổi lao động phải nuôi 1,3 người phụ thuộc. Thậm chí nhiều vùng tại Châu Phi, trẻ em mồ côi và phải tự trang trải cuộc sống trên mảnh đất khô cằn là điều không hiếm gặp.

Vấn đề tại sao Châu Phi nghèo cũng được lý giải là do dân số tăng nhanh, trình độ dân trí thấp dẫn đến việc không đảm bảo được các yếu tố cơ bản cho sự phát triển như giáo dục, y tế,… Đây không chỉ là nguyên nhân quan trọng của nghèo đói mà còn là yếu tố gia tăng các bệnh xã hội, các tai – tệ nạn xã hội như HIV/AIDS.

Chậm phát triển kinh tế

Tại sao Châu Phi nghèo khi nó vẫn nổi tiếng là châu lục có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, nhiều tài nguyên quan trọng trữ lượng lớn. Tại đây chiếm đến 90% khoáng sản kim cương, 87% cobalt, 67% vàng, >70%mangan và photphat, 37% uranium,… Ngoài ra, hệ thống sông  ngòi tương đối lớn có thể là tiềm năng về thủy điện. Nhưng tại sao Châu Phi lại nghèo?

Với lợi thế về tài nguyên, đúng ra các quốc gia Châu Phi hoàn toàn có khả năng phát triển kinh tế. Một số lý do được đưa ra như:

• Thứ nhất, các tài nguyên phân bố không đồng đều, chỉ tập trung tạo một số khu vực nhất định. Do đó dẫn đến tình trạng một số nước ở Bắc và Tây Phi giàu tài nguyên trong khi những nước khác ở phía Nam, Đông phi lại nghèo tài nguyên, giao lưu buôn bán gặp rất nhiều khó khăn, cản trở.

• Thứ 2, việc khai thác tài nguyên không hợp lý dẫn đến cạn kiệt và không hiệu quả. Nền công nghiệp chủ yếu là khai thác nguyên liệu thô nên giá trị kinh tế khi xuất khẩu không cao. Ngược lại, các nước xuất nguyên liệu thô nhưng đôi khi vẫn phải nhập về các hàng hóa, nguyên liệu tinh chế với giá thành đắt đỏ hơn rất nhiều.

Cơ sở hạ tầng yếu kém

Tình trạng đói kém thường ít xảy ra ở những nơi có mạng lưới điện, nước, internet ổn định. Đó là yếu tố tiên quyết để một khu vực có thể phát triển được hay không. Hầu hết Châu Phi có cơ sở hạ tầng ở mức yếu kém, từ giao thông, mạng lưới điện cho đến nhà máy sản xuất…

Đây chính là nguyên nhân quan trọng tại sao Châu Phi nghèo và rất khó phát triển kinh tế. Chính vì thế, để có thể ổn định kinh tế, nâng cao đời sống người dân và giảm đói nghèo, cần thiết phải có một kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng đúng đắn để làm đòn bẩy cho nền kinh tế.

Nội chiến kéo dài, ảnh hưởng của chiến tranh thuộc địa trong lịch sử

Châu Phi từng là thuộc địa của các quốc gia tư bản châu Âu đến giữa thế kỷ XX và chịu bóc lột nặng nề cũng như khai thác các nguồn tài nguyên. Nhưng tại sao Châu Phi nghèo dù đã giành lại được chính quyền? Dù đã là các quốc gia độc lập nhưng hiện nay các quốc gia Châu Phi vẫn bị lệ thuộc vào nước ngoài hoặc bộ máy chính quyền có khả năng quản lý thấp, không hiệu quả.

Hơn nữa, chiến tranh, khủng bố, xung đột sắc tộc và nội chiến dai dẳng khiến tình hình an ninh trật tự ở Châu Phi luôn trong tình trạng đáng báo động. Do đó, trên lãnh thổ của các quốc gia Châu Phi thường có sự hiện diện của lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc hoặc các nước mạnh về quân sự.

Một số giải pháp nâng cao kinh tế – tại sao Châu Phi nghèo

Bản thân vị trí địa lý của Châu Phi đã mang lại nhiều khó khăn cho sự phát triển tuy nhiên cũng có không ít điều kiện để thay đổi tình trạng đói nghèo. Một số biện pháp được đưa ra như:

• Có các biện pháp để giảm sự gia tăng dân số tự nhiên của Châu Phi và đồng thời giảm các vấn nạn xã hội đi kèm (như HIV/AIDS).
• Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng một cách nghiêm túc, hợp lý. Cùng với đó là quá trình nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường tự nhiên, tránh tình trạng khai thác quá mức, gây hoang hóa ngày càng nhiều tại Châu Phi.

• Khai thác và sử dụng hợp lý các loại tài nguyên để đạt hiệu quả kinh tế, tránh cạn kiệt quá mức.
• Học tập các kinh nghiệm của những nước đi trước trong quản lý và đưa ra các chính sách phù hợp để phát triển kinh tế, ổn định xã hội.
• Các quốc gia Châu Phi cần có sự đoàn kết, liên kết với nhau để giảm chiến tranh đồng thời tăng cường hợp tác trong lĩnh vực thăm dò và khai thác các nguồn tài nguyên.
• Vì vị trí địa lý, khí hậu khô hạn, không thuận lợi cho nông nghiệp nên cũng cần các biện pháp thủy lợi để cải thiện điều kiện môi trường cho quá trình sản xuất.

Với vấn đề tại sao Châu Phi nghèo chúng ta có thể thấy một số nguyên nhân cơ bản như những chia sẻ trên của chúng tôi. Để một châu lục lớn mạnh thì các quốc gia trong đó cần phải có nền kinh tế ổn định. Đó chính là bài toán lớn không chỉ của Châu Phi mà còn là của mọi châu lục nếu muốn phát triển bền vững. Hẹn gặp lại các bạn trong những bài viết với những thông tin thú vị sau của mayvesinhmienbac.com.vn.